Đặc điểm cây xá xị
Cây Xá Xị còn được gọi là gù hương, rè hương, cô châu, canh châu và tên khoa học là Cinnamomum parthenoxylon Meisn, thuộc họ long não (lauraceae), nằm trong tốp hàng gỗ cao cấp, đắt tiền thường được dân chơi gỗ tại Việt Nam săn tìm.
Cái tên xá xị chỉ mới được nhân dân các tỉnh phía Nam nước ta đặt ra vào thời gian gần đây vì thấy cây có tinh dầu, gỗ thân và gỗ rễ có mùi giống như mùi nước uống xá xị (salseparreille) đóng chai nhập của Mỹ hay Pháp (bao gồm các vị thổ phục linh, cam thảo, tinh dầu tiểu hồi…).
Cây xá xị có thể cao đến 20m, đường kính thân 50 – 60cm, thân tròn thẳng, vỏ màu xám nâu, hoa lưỡng tính, lá đơn nguyên mọc cách. Tỏa ra mùi hương rất đặc biệt, nếu dùng giấy nhám hoặc vật cứng chà lên miếng gỗ thì sẽ cảm thấy được mùi của loại gỗ này.
Cành trưởng thành hình trụ, cành non hơi 4 cạnh, nhẵn bóng. Lá dài 12-18cm, rộng 5-7cm, 3 gân hoặc gân lông chim, cả hai loại gân cùng xuất hiện trên cùng một cành. Cuống lá gầy, ngắn chừng 4cm. Hoa trắng hơi có mùi thơm, mọc thành ngù ít hoa. Quả mọng hình cầu.
Tán của cây xá xị lớn, tạo ra bóng dâm, giúp con người có bóng mát trong những ngày hè nóng nắng. Mặt khác, cây vươn cao, tiếp thu được nhiều ánh sáng mặt trời nên rất dễ sinh trường và phát triển. Đây là lợi thế giúp cây xá xị có thể thích nghi tốt với khí hậu của nước ta - khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa.
Cây được phân bổ ở các vùng rừng nhiệt đới Việt Nam, Trung Quốc, Thái Lan, Malaysia, Indonesia, …. Tại Việt Nam, cây mọc ở các tỉnh phía Bắc nhưng nhiều nhất ở các tỉnh phía Nam từ Quảng Trị trở vào, đặc biệt ở Lâm Đồng, Đồng Nai, Sông Bé.
Đặc điểm và công dụng của gỗ xá xị
Gỗ xá xị là loại gỗ quý, được ví như báu vật của rừng nên đây là đối tượng săn tìm của những người sành chơi đồ gỗ. Vân gỗ xá xị rất đẹp và mịn đều với màu đỏ sẫm ấn tượng. Ngoài ra, ở một số vùng rừng núi, vân gỗ còn có màu vàng nhạt xám pha chút sắc xanh… Với vẻ ngoài bắt mắt và độc đáo này thì không có gì là khi gỗ xá xị là một trong những loại gỗ quý hiếm.
Giá trị của gỗ xá xị từ trăm triệu đến cả tỷ đồng và đang rất được ưa chuộng trên thị trường hiện nay một phần là nhờ những đặc trưng vốn có của loại nguyên liệu này mà không phải loại gỗ nào cũng có được.
Xá xị là một loại gỗ thuộc nhóm 2 trong nhóm gỗ của Việt Nam. Hiện nay có 2 loại gỗ xa xị là xá xị đỏ và xá xị xanh chúng khác nhau chủ yếu về màu sắc, tính chất hoàn toàn giống nhau.
Thân gỗ xá xị có tiết ra dầu vì thế nguy cơ bị nứt là có nhưng không đáng kể. Bạn vẫn có thể sử dụng loại gỗ này và sử lý chúng để không còn tình trạng nứt nếu muốn. Cây gỗ càng non, dầu trong gỗ càng nhiều thì nguy cơ nứt càng cao còn những cây gỗ già đời, gỗ lâu năm thì những vết nứt là hy hữu.
Gỗ xá xị có khả năng chịu nước cao nên khi ngâm gỗ cho việc sử dụng bạn cần ngâm lâu hơn. Màu gỗ chuyển dần sang màu nâu xám và nước cũng đổi màu theo, lượng dầu trong thân cây cũng không còn. Lúc này bạn có thể dùng chúng để chế tạo ra những sản phẩm nội thất, mỹ nghệ cao cấp.
Gỗ xá xị có tốt không?
Theo nghiên cứu cũng như trong thực tế thì gỗ xá xị có thể thích ứng được với mọi loại môi trường mà không hề bị nứt hay mối mọt. Mùi hương từ gỗ tiết ra lại vô cùng dễ chịu mang lại cảm giác thư thái cho người sử dụng. Trước đây, gỗ xá xị được sử dụng để lấy tinh dầu, lá và củ thì trở thành bài thuốc bổ chữa bệnh cho con người. Qua thời gian, giá trị của loại gỗ này được chứng nhận, người ta săn lùng chúng nhiều hơn.
Với đặc tính riêng của mình kết hợp với vân gỗ đẹp, màu sắc bắt mắt, các sản phẩm được làm từ gỗ xá xị luôn mang đẳng cấp cao, tạo độ sang trọng cho không gian ngôi nhà. Việc bạn sở hữu sản phẩm gỗ xá xị trong nhà chứng tỏ điều kiện cũng như độ chịu chơi của gia chủ.
Gỗ xá xị có độc không?
Hiện nay gỗ xá xị được dùng để pha nước uống và làm thuốc bởi tinh dầu từ vỏ và thân của cây xá xị là rất lớn. Điều này chứng minh cây xá xị không hề có độc mà còn có công dụng lớn trong việc chữa bệnh.
Ở Việt Nam, việc sử dụng cây xá xị như một bài thuốc không quá phổ biến bởi giá thành quá cao, không nhiều người có thể đáp ứng được. Tuy nhiên, theo tìm hiểu thì người Trung Quốc dùng rễ, thân của cây để trị cúm, cảm mạo, ăn uống không tiêu viêm khớp xương do phong thấp... Lá dùng trị ngoại thương xuất huyết, quả dùng trị cảm mạo sốt cao, bệnh sởi. Ngoài ra, xá xị còn có công dụng chữa các bệnh về tim mạch, hô hấp, thần kinh, tiêu hóa, đường tiết niệu, có tính kháng sinh và tạo kháng thể mạnh.
Ứng dụng của gỗ xá xị
Công dụng đầu tiên phải kể đến đó là người ta rất thích dùng gỗ xá xị chế tác thành đồ thủ công mỹ nghệ, tượng, đồ phong thủy đẹp mắt: Tượng phật Di Lạc, Phúc Lộc Thọ, Thần Tài, …, gốc hoặc rễ cây lớn được dùng làm bàn ghế, dùng trong xây dựng nhưng rất ít khi dùng làm cửa gỗ trừ khi gia đình gia chủ thật có điều kiện vì sưu tầm được cây xá xị có bề mặt rộng, vân sâu không phải dễ. Và điều chắc chắn đó là các sản phẩm được làm từ gỗ xá xị sẽ có tính thẩm mĩ cao, tạo điểm nhấn cho mọi ngôi nhà.
Ngoài đồ thủ công mĩ nghệ thì bạn cũng có thể dùng gỗ xá xị để chế tác thành đồ trang sức (vòng tay), tượng (loại nhỏ) tùy theo ý thích. Đồ trang sức được làm từ gỗ chắc chắn không lung linh, bắt mắt như đồ trang sức bằng vàng, bạc nhưng lại rất có ích cho sức khỏe.
Lượng tinh dầu trong gỗ xá xị là rất nhiều và theo như khoa học dân tộc thì tinh dầu xá xị nguyên chất có công dụng chữa đau bụng, hen xuyễn, bí tiểu tiện, nôn mửa, đầy bụng, là một loại thuốc quý trong dân gian. Bạn có thể nhỏ 1-2 giọt tinh dầu vào chỗ đau, chỗ bị sưng do côn trùng cắn,...để tiêu sưng, giảm đau.
Tuy nhiên, việc chế tác gỗ xá xị lại rất khó khăn, đòi hỏi sự công phu và nhiều kinh nghiệm của các nghệ nhân như việc phải trừ chỗ nào không sơn lót để gỗ sẽ tỏa mùi hương. Việc này cần tính toán kỹ vì nếu trừ phần gỗ ở chỗ dễ nhìn sẽ rất xấu, ngược lại trừ chỗ dễ tiếp xúc với ẩm mốc sẽ sinh ra mối mọt dẫn đến hỏng gỗ.
Cách nhận biết gỗ xá xị
Về cách nhận biết đối với gỗ xá xị thì cách dân gian thường dùng nhất là thử mùi hương nên với loại gỗ này không khó để nhận biết. Bạn có thể dùng giấy nhám hoặc vật cứng chà lên miếng gỗ thì sẽ cảm thấy đượcc mùi của loại gỗ này.
Ngoài ra có thể dựa vào màu sắc, tom gỗ hay độ mềm của gỗ. Theo màu sắc loại xá xị đỏ thường có màu đỏ nhạt hoặc vàng nhạt. Loại xá xị xanh có màu xanh nhạt có khi màu như tro tàn.
Thử về độ mềm thì có thể dùng móng tay ấn nhẹ để nhận biết vì gỗ xá xị rất mềm.
Gỗ xá xị có giá thành cao dẫn đến các xưởng bán gỗ giả mọc nên rất nhiều nahừm mục đích trục lợi. Do đó, để tránh bị lừa, bạn nên tìm hiểu kĩ về loại gỗ này trước khi chọn mua cũng như lựa chọn cơ sở cung cấp gỗ uy tín trên thị trường. Đây là kinh nghiệm giúp bạn tìm được đúng sản phẩm mà mình mong muốn.